Online sessie 8 februari 2023 van 9:30 - 12:00 uur, met digitale nazit Sprekers: Paula Bouwer, Arnt Mein, Sandra Palmen en Malu HertzdahlRuimte voor vragen en interactie
In haar inleiding zal Paula Bouwer vertellen over haar ervaringen als ondernemer met de gemeentelijke overheid. Zonder reden werd zij gepest en zwartgemaakt, wat resulteerde in een onnodige jarenlange schadeprocedure. Hoewel zij door de Raad van State in het gelijk werd gesteld, veranderde er niets aan het ambtelijke gedrag – integendeel. Bijkomend gevolg van de pesterijen is dat de Gemeente en de hele overheid haar op zwarte lijsten heeft gezet. Met veel gevolgen, zowel privé als zakelijk. Sinds 2021 is zij erkend als gedupeerde van de Belastingdienst en heeft zij de bevestiging ontvangen dat zij op de FSV-lijsten terecht is gekomen. En er nog steeds op staat!
In zijn inleiding zal Arnt Mein ingaan op veranderende verwachtingen ten aanzien van de manier waarop overheidsjuristen hun functie vervullen (van ‘moeilijk doener’ naar ‘mogelijk maker’) en hoe overheidsjuristen daar mee omgaan.
Tijdens deze presentatie staat de (ambtenaar in een) democratische rechtsstaat centraal, een onderwerp dat onze spreker Sandra Palmen nauw aan het hart ligt. Wat kan en mag men verwachten van een overheid in een democratische rechtsstaat? Waaruit bestaat de bescherming van rechten en zijn die ook zichtbaar in de praktijk? Wat is hierin de positie van de ambtenaar en het belang van zijn/haar vakkennis? Hoeveel ruimte heeft deze tussen het uitvoeren van de wet en het toepassen van het recht en hoe belangrijk zijn de signalen uit de praktijk? Natuurlijk blikt Sandra daarbij ook terug op haar ervaringen tijdens het Parlementaire Onderzoek Kinderopvangtoeslagenaffaire.
Inhoud: Tijdens deze presentatie vertelt Malu Hertzdahl over de (gedrags-) opgave Open Enschede en gaat zij concreet in op het rapport van de commissie Vonk over de menselijke maat in het sociaal domein Enschede. Ze neemt ons mee in hoe Enschede handen en voeten wil geven aan meer responsiviteit met de buitenwereld, hoe opener te zijn qua houding, gedrag en informatie. Denk aan programma’s Goed bestuur, toegankelijke dienstverlening, direct duidelijk en een gedegen juridische kwaliteitszorgplan. Al voorafgaand aan het Kinderopvangtoeslagenschandaal heeft de gemeenteraad van Enschede een onafhankelijk onderzoek laten doen naar de menselijke maat bij beleid en uitvoering van de Participatiewet en de Wmo. Malu neemt ons mee in de aanbevelingen van de commissie Vonk en geeft voorbeelden van wat ermee is gedaan, zoals de inclusieve werving en selectie van nieuwe leden van de bezwaarschriftencommissie. Maar ook geeft ze een inkijkje in de weerbarstigheid van de praktijk. Want ander gedrag komt niet vanzelf.
Tijdens de digitale nazit gaan we op een informele manier verder en bespreken we ook mogelijke toekomstige activiteiten.
Paula Bouwer was tot 30 juni vorig jaar horeca ondernemer in het centrum van Amersfoort en alleenstaande moeder van 4 kinderen. Zij heeft haar onderneming verkocht na 15 jaar. Momenteel volgt zij een opleiding onderzoeksjournalistiek aan het Open Eyes Institute for Investigative Journalism in Amsterdam, waar zij zich verder specialiseert in de toeslagaffaire en het te traag en onrechtvaardig verlopend hersteltraject. Daarnaast is zij bestuurder van Stichting Herstel Ongekend Onrecht. In dat kader zet zij zich op dit moment in voor alle slachtoffers van de toeslagenaffaire, o.a. als ervaringsdeskundige.
Malu Hertzdahl is senior strategisch adviseur bij de Concernstaf van de gemeente Enschede. Ze vervult daar twee rollen; regisseur van de strategische opgave Open Enschede en juridisch controller. Ze is ruim 15 jaar gemeentejurist waarvan 7 jaar als gemeentemediator. Relevante nevenfuncties: Bestuurslid van de beroepsvereniging voor de decentrale overheidsjurist; de VJK; Lid van de Raad van Advies voor de beroepsopleiding gemeentejuristen (SBG).
Arnt Mein is als lector Legal Management verbonden aan het kenniscentrum Maatschappij en Recht van de Hogeschool van Amsterdam. Hij doet onderzoek naar de juridische functie bij de overheid, meer in het bijzonder de beroepshouding van overheidsjuristen.
Sandra Palmen is strategisch adviseur en gespecialiseerd in rechtsstatelijk overheidshandelen met de nadruk op de diverse vormen van rechtsbescherming. Sandra heeft ruim 25 jaar ervaring als specialist formeel bestuursrecht en de Algemene Beginselen van Behoorlijk Bestuur. Zij is als ambtenaar (ervarings)deskundige in de analyse van het systeem-falen van de Toeslagenaffaire en was één van de getuigen in het Parlementaire Onderzoek Kinderopvangtoeslag. Daarnaast is zij Raadsheer Plaatsvervanger bij de Centrale Raad van Beroep.
Caroline Raat, facilitator is jurist en bestuurswetenschapper, gepromoveerd op een rechtssociologisch en -filosofisch proefschrift, "Mensen met macht". Zij houdt zich op allerlei manieren bezig met rechtsstatelijkheid, ethiek en integriteit van de overheid. Ook is zij rechtsbijstandsverlener, onder meer aan public watchdogs. Zij is de 'trekker' van het onderwerp 'ambtseed' bij de coalitie over informatie gesproken. Caroline is docent / onderzoeker en veelgevraagd speker.
In 2020 is het initiatief Rechtsstaat Nederland van start gegaan met een aantal interactieve sessies. Hieruit is onze Uitnodiging aan de overheid om een gesprek te voeren over rechtsstatelijkheid als evenwichtskunst voortgevloeid. Deze is getekend door wetenschappers, professionals en burgers. Onze belangrijkste boodschap was: eenvoudige oplossingen voor geconstateerde problemen rond ongelijkheid, onrechtvaardigheid en integriteit bestaan niet. Als dat zo was, dan zou er immers waarschijnlijk geen rechtsstatelijk probleem bestaan - niet hier en niet elders in de wereld.
De factor macht, welke mensen daardoor worden aangetrokken (dark triad), en wat dit met organisaties doet, wordt in de initiatieven die de overheid neemt, onvoldoende onderkend. Hierdoor kunnen deze intiatieven zelfs contraproductief zijn, en meer rechtsstatelijke problemen veroorzaken dan dat zij oplossen. Hoe sympathiek ook, zonder degelijke inbedding beslissers meer ruimte geven en vertrouwen op goede bedoelingen, kan leiden tot uitsluiting en willekeur. Daarom pleitten deze wetenschappers voor een brede, multidisciplinaire aanpak, met het motto: "doe wat werkt". Onder meer Gestructureerd Beslissen, bedacht door Nobelprijswinnaar Kahneman wordt door hen genoemd als middel om vakmanschap te bevorderen. Dat werkt namelijk aantoonbaar goed. Empathie, 'best practices' en andere aangedragen oplossingen werken volgens veel onderzoek (o.m. Lipsky) niet. Organisatiecultuur veranderen is uitermate moeilijk (o.m. Selznick), omdat die wordt gemaakt door mensen. En volwassen mensen zijn in wezen niet te veranderen, hooguit enigszins bij te sturen. Sommige mensen zijn van nature empathisch, rechtvaardig en integer, sommigen minder of niet (HEXACO). Zij onderschrijven vaak ook geen rechtsstatelijke waarden. In de uitnodiging vragen de ondertekenaars dan ook om aandacht te besteden aan betere werving en selectie op deze kwaliteiten. En voor betere bescherming van melders van misstanden.
